Περιγραφή
Πάντοτε, ιδιαίτερα όμως σήμερα, η Εκκλησία αναζητεί τις ρίζες της υπάρξεως και συγκροτήσεώς της στους λειτουργικούς της θεσμούς και μάλιστα στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Σ’ αυτό τελεσιουργείται το ίδιο το έργο της σωτηρίας μας· ο κερασμός, με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, της θείας φύσεως με την ανθρώπινη· η μυστηριακή ενανθρώπηση του Υιού του Θεού και η κοινωνία της δικής μας φθαρτής φύσεως με τη θεωθείσα σάρκα Του, η θέωση και η σωτηρία μας. Για το άνοιγμα των ματιών της ψυχής μας στον μυστηριακό αυτόν κόσμο καλύτερο κολλύριο από την «Ερμηνεία της θείας Λειτουργίας» του αγίου Νικολάου Καβάσιλα δεν έχει, ίσως, ποτέ γραφεί.
Το κλασσικό στο είδος του πατερικό κείμενο έχει τόση φρεσκάδα και επικαιρότητα, όση και το ίδιο το ιερό κείμενο της Λειτουργίας μας, γιατί αποτελεί ένα γνήσιο και αυθεντικό του υπόμνημα. Είναι γραμμένα και τα δύο κάτω από το φωτισμό της χάριτος του ίδιου Αγίου Πνεύματος, που οδήγησε την Εκκλησία στην καταγραφή, στον υπομνηματισμό και στην κατανόηση της λειτουργικής μας παραδόσεως. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
Πρόλογος β’ εκδόσεως
Πρόλογος
Σύντομο σημείωμα για τον συγγραφέα
Ερμηνεία της θείας λειτουργίας
α’. Ποιο είναι συνοπτικά το νόημα όλης της θείας λειτουργίας
β’. Γιατί δεν τοποθετούνται από την αρχή τα τίμια δώρα επάνω στο θυσιαστήριο
γ. Ότι τα δώρα αυτά προσφέρονται στον Θεό ως απαρχές της ανθρώπινης ζωής
δ’. Γιατί κρίθηκε εύλογο να είναι απαρχές της ανθρώπινης ζωής αυτά τα δώρα
ε’. Γιατί δεν προσφέρεται ολόκληρος άρτος, αλλά τμήμα
ς’. Γιατί ο ιερεύς χαράζει επάνω στον άρτο τα σύμβολα του πάθους του Χριστού
ζ’. Τί είναι η ανάμνηση του Κυρίου
η’. Για τα τελούμενα στον άρτο
θ’. Γιατί ο Κύριος διέταξε να κάνουμε αυτό σε ανάμνησή Του
ι’. Τί λέγεται στην Προσκομιδή μετά την ανάμνηση, και ότι η προσφορά των δώρων είναι ευχαριστία και ικεσία συγχρόνως
ια’. Γιατί σκεπάζονται τα δώρα· και για τα λόγια πού λέγονται τότε
Για τη δοξολογία στην αρχή της λειτουργίας
ιβ’. Για τις αιτήσεις, και γιατί πρώτα ζητούμε την ειρήνη
ιγ’. Τί σημαίνει η αίτηση του θείου ελέους σε κάθε περίπτωση
ιδ’. Για την παράθεση εαυτών και αλλήλων στον Θεό
ιε’. Για τα λεγόμενα αντίφωνα και για τις ευχές που τα συνοδεύουν
ις’. Σημασία της θείας λειτουργίας συνοπτικά
ιζ’. Εξήγηση του πρώτου αντιφώνου
ιη’. Τί σημαίνουν τα προφητικά λόγια που ψάλλονται στην αρχή της θείας λειτουργίας
ιθ’. Εξήγηση του τρίτου αντιφώνου
κ’. Για την ανάδειξη του αγίου Ευαγγελίου και για τον τρισάγιο ύμνο
κα’. Για την προσευχή που συνοδεύει τον τρισάγιο ύμνο και για τις ιερές αναφωνήσεις
κβ’. Για την ανάγνωση των Γραφών και για τη σειρά και τη σημασία τους
κγ’. Για τις αιτήσεις που γίνονται μετά το Ευαγγέλιο
κδ’. Για την εισαγωγή των τιμίων δώρων στο θυσιαστήριο
κε’. Για τις προσευχές και παραγγελίες του ιερέως προς το πλήθος μετά την εισαγωγή των τιμίων δώρων
κς’. Για την ομολογία της πίστεως και για τις ακολουθούσες παραινέσεις και ευχές του ιερέως προς τους πιστούς και τις αποκρίσεις των πιστών
κζ’. Για τον αγιασμό των δώρων και την ευχαριστία που προηγείται
κη’. Από που προέρχεται η βεβαιότητα της πίστεώς μας στο μυστήριο
κθ’. Γι’ αυτά που μας κατηγορούν μερικοί Λατίνοι· απολογία και αναίρεση των κατηγοριών
λ’. Ότι και στην Εκκλησία των Λατίνων η τελετή γίνεται με τον ίδιο τρόπο που γίνεται και σ’ εμάς
λα’. Για ποιο λόγο, στον αγιασμό των δώρων, ο ιερεύς καλεί όχι τον Υιό, αλλά τον Πατέρα;
λβ’. Για τη θυσία καθ’ εαυτήν, και τί είναι αυτό που θυσιάζεται
λγ’. Για τις ευχές μετά τη θυσία και ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο ο ιερεύς μνημονεύει τότε τους Αγίους και κατ’ εξοχήν την Παναγία
λδ’. Για εκείνα τα οποία ζητεί ο ιερεύς για τον εαυτό του και εκείνα για τα οποία παρακινεί τους πιστούς να εύχονται
λε’. Για την θεοπαράδοτη προσευχή, την κλίση των κεφαλών και την μετά από αυτό ευχαριστία, δέηση και δοξολογία στον Θεό
λς’. Γι’ αυτά που λέγει με δυνατή φωνή ο ιερεύς προς το πλήθος υψώνοντας τα άγια, και γι’ αυτά που απαντά δυνατά ο λαός
λζ’. Τί σημαίνει το θερμό νερό που χύνεται μέσα στα μυστήρια
λη’. Με ποιο τρόπο τα άγια μυστήρια σημαίνουν την Εκκλησία
λθ’. Για την πρόσκληση των πιστών να κοινωνήσουν, και τί λένε οι πιστοί όταν φανούν τα δώρα
μ’. Για την ευχή που εκφωνεί ο Ιερεύς για τους πιστούς μετά τη μετάληψη
μα’. Για την ευχαριστία και δοξολογία που επακολουθεί
μβ’. Για τους αποθανόντες, αν αγιάζονται από τα δώρα της αγίας τραπέζης όπως και οι ζώντες
μγ’. Ότι ο αγιασμός εισάγεται πρώτα στην ψυχή αυτού που μεταλαμβάνει
μδ’. Για τη μεσιτεία του Χριστού
με’. Ότι ο αγιασμός γίνεται τελειότερος στους αποθανόντες
μς’. Πώς τα άγια δώρα είναι πάντοτε δεκτά από τον Θεό
μζ’. Πόσο είναι δεκτά τα δώρα
μη’. Για ποιο λόγο με αυτά τα δώρα εκφράζουμε και τιμή και φιλοφρόνηση στους Αγίους
μθ’. Εναντίον εκείνων που ισχυρίζονται ότι μνημόνευση των Αγίων στη λειτουργία από τον ιερέα είναι ικεσία στον Θεό γι’ αυτούς
ν’. Πόσες φορές στη θεία λειτουργία γίνεται η μνημόνευση των Αγίων και ποια είναι η διαφορά αυτών των μνημονεύσεων
να’. Γιατί ο ιερεύς τη θυσία την ονομάζει λογική λατρεία
νβ’. Γιατί η τελετή ονομάζεται μόνο Ευχαριστία
