Το πολύτιμο προφορικό και αρχειακό υλικό που ο Στέφανος Τανιμανίδης είχε στα χέρια του από τους γονείς, άλλους συγγενείς και προπάτορές του, όλους Πόντιους πρόσφυγες, σχετικά με τη εικόνα και το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, το πλούτισε με μακρά, προσωπική έρευνα. Ιστορίες, θρύλοι και παραδόσεις από τη μια, φωτογραφίες, έγγραφα, ιστορικά και λαογραφικά κείμενα από την άλλη, εμπλουτίστηκαν με συνεντεύξεις που πήρε ο ίδιος ο συντάκτης του βιβλίου από ποντιόφωνους και μη, σε όλη την Ελλάδα αλλά και στον μαρτυρικό Πόντο. Όλα τα παραπάνω συστηματοποιήθηκαν με επιστημονική επιμέλεια, για να δώσουν στον αναγνώστη το παρόν, ξεχωριστό πόνημα, προσφορά σεβασμού και τιμής προς τη θαυματουργή Παναγία Σουμελά.
Περιεχόμενα:
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ 17
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ 21
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 23
ΠΟΝΤΟΣ 29
Ο Πόντος των µύθων και της ιστορικής πραγµατικότητας 31
Τα γεωγραφικά όρια του Πόντου 34
Bουνά – Ποτάµια – Νησιά – Λίµνες 35
Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ 36
Οι Έλληνες του Πόντου την περίοδο της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας 39
Η κοινοτική και κοινωνική ζωή στον Πόντο την εποχή της Οθωµανοκρατίας 40
Οικονοµική – Πολιτιστική – Πνευµατική παρουσία των Ελλήνων στον Πόντο 42
Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ 53
Ο ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ 55
Γνωστότερα µοναστήρια στον Πόντο 59
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗ ΛΟΥΚΑ 62
Αναφορικά µε την εικόνα της Θεοτόκου, ζωγραφισµένη διά χειρός του Ευαγγελιστού Λουκά 62
Η απεικόνιση της ιερής Εικόνας της Παναγίας 64
Τα χαρακτηριστικά της Εικόνας της Παναγίας Σουµελά όπως είναι σήµερα 65
Υπόµνηµα εις την Άχραντον Εικόνα της Παναµώµου Θεοτόκου
και Αειπαρθένου Μαρίας της Σουµελιωτίσσης 67
Η πορεία της Εικόνας της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά 68
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ 70
Το Ιερό Αγίασµα της Μονής της Παναγίας Σουµελά 76
Απόψεις για τη Γενέθλια ηµεροµηνία
της Εικόνας και της Μονής της Παναγίας Σουµελά 77
Η Κοίµησις και η Διαθήκη του Αγίου Βαρνάβα 80
Η Διαθήκη του Οσίου Βαρνάβα 80
Η Κοίµησις του Οσίου Σωφρονίου 83
Ο ΟΣΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ 85
Το Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου 87
Η Διαθήκη του Οσίου Χριστοφόρου 89
ΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ 92
Ο Αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ απέναντι στη Μονή της Παναγίας Σουµελά 96
Τα οστά του Αυτοκράτορος Τραπεζούντος Αλεξίου Δ΄ του Μεγάλου Κοµνηνού 103
ΟΙ ΣΟΥΛΤΑΝΟΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ 105
Το Κοράνι για την Μητέρα του Χριστού Μαρία 109
Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΜΑΝΟΥΗΛ Γ΄ ΜΕΓΑΛΟΚΟΜΝΗΝΟΥ 111
ΤΟ ΚΤΙΡΙΑΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ 114
Κάτοψη του συγκροτήµατος της Μονής Σουµελά 116
Οι αγιογραφίες της Μονής 121
Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ TALBOT RICE ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ 128
Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗ ΛΟΥΚΑ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ GNTER WEIZEL ΤΟ 1987 129
Η ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ ΜΕ ΗΓΕΜΟΝΕΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ 1461 ΕΩΣ ΤΟ 1923 ΚΑΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ 132
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΝΗ ΣΟΥΜΕΛΑ 142
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ 145
Εσωτερικός κανονισµός Ιεράς Μονής Σουµελά (1886) 156
Η ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΡΟΔΟΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ (1863 – 1867 – 1902 – 1923) 163
Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΑΝΤΑΙΟΙ 166
Η δεύτερη κατάληψη της Μονής Σουµελά από τους Σανταίους το 1909 170
Πώς είδε την κατάσταση στη Μονή Σουµελά το 1869 ένας αγνώστων στοιχείων προσκυνητής 174
Πως είδε τη Μονή ο Σταύρος Κανονίδης όταν την επισκέφτηκε το 1911 176
ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΗ ΣΟΥΜΕΛΑ ΣΤΑ ΕΝΝΙΑΜΕΡΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ 184
ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ 188
Ο Εθνοµάρτυρας δηµοσιογράφος Νίκος Καπετανίδης
για την Πανήγυρη του Δεκαπενταύγουστου στον Πόντο 193
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΣΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ 195
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΕ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ 203
Διηγήσεις που περιγράφουν τα προβλήµατα της Μονής κατά τις τελευταίες δεκαετίες πριν από την εγκατάλειψη και την καταστροφή της 206
Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΚΡΥΠΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ 212
ΤΟ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ, ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ 219
ΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ ΣΟΥΜΕΛΑ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ ΤΙΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ 222
ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ 227
Η Τουρκία διεκδικεί τα κειµήλια της Παναγίας Σουµελά 229
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΑΛΛΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ 233
ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΝΟΜΙΚΗ, ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ 242
Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ 252
Το Πρωτόκολλο Παραλαβής των τριών κειµηλίων στην Ελλάδα 262
Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΜΟΝΗΣ ΣΟΥΜΕΛΑ 263
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΟΥ «ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ» 268
Ιστορικό ίδρυσης του Σωµατείου «Παναγία Σουµελά» 268
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΙΣΤΟΡΗΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΜΟΝΗΣ ΣΟΥΜΕΛΑ 271
Τα εβδοµηντάχρονα της ανιστόρησης της νέας µονής Σουµελά 1951-2021 278
Απόσπασµα Καταστατικού Σωµατείου «Παναγία Σουµελά» 280
Ιστορικά κείµενα 281
Το µέρος όπου θεµελιώνεται ο νέος θρόνος της Βασίλισσας του Πόντου 286
Η ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 296
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΡΟΝΟ ΤΗΣ 298
Όταν η εικόνα της Παναγίας Σουµελά µεταφέρθηκε στη Βέροια 300
ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ 306
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΗΜΑΘΙΑΣ 319
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΑΝΙΜΑΝΙΔΗΣ ΕΞ ΕΥΑΝΔΡΟΥ ΙΜΕΡΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ 325
Η ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ «ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ» 328
Το ίδρυµα «Παναγία Σουµελά» 329
Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΟΥΣ ΝΑΟΥ 337
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ (1962-2020) 339
ΤΟ ΣΥΝΑΠΑΝΤΗΜΑ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΊΑ ΣΟΥΜΕΛΑ 355
ΤΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΤΩΝ ΚΤΗΤΟΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΤΙΜΗΤΙΚΕΣ ΒΡΑΒΕΥΣΕΙΣ 356
Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΚΑΙ Η ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ «ΜΕΛΙΣΣΑΝΙΔΕΙΟΥ ΜΕΛΑΘΡΟΥ» 358
Η των Ελλήνων εκ Πόντου αέναος εθνική πνοή ώδε διαχέεται 359
Η συνάντηση των τριών Ιερών και Ιστορικών Εικόνων του Πόντου Αγίου Ιωάννη του Βαζελώνος, Παναγίας Σουµελά και Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα στις 23 Απριλίου 2018, ηµέρα του 1221ου εορτασµού του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα 361
Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑ ΜΟΝΗ, 15-8-2023 362
ΠΟΝΤΙΑΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ 364
Η Παναγία λειτουργά τα σήµαντρα κρούνε βροντούνε τα καµπάνας τ’ ορµιά αντιλαλούνε 364
Η παράδοση και οι πιστοί ανά τους αιώνες 366
1951-2021: Δεκαπενταύγουστος 2021, 70 χρόνια από την ίδρυση του οµώνυµου Σωµατείου 368
ΘΡΥΛΟΙ – ΙΣΤΟΡΙΕΣ – ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΟΥΜΕΛΙΩΤΙΣΣΑΣ 370
Η ΑΔΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ 400
Πρωτοβουλίες για την επαναλειτουργία της µονής 402
Η µονή της Παναγίας Σουµελά επαναλειτουργεί µετά από 88 χρόνια 404
Η πρώτη Λειτουργία, µετά από 88 χρόνια, της µονής Παναγίας Σουµελά 409
Πως είδε ο τουρκικός τύπος την εποµένη µέρα την πρώτη Λειτουργία στη µονή Σουµελά 414
Οι Ελληνικές εφηµερίδες έγραψαν για τη Λειτουργία στη µονή της Παναγίας Σουµελά 416
Δηλώσεις του Πρωθυπουργού της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν για τη Λειτουργία στη µονή Σουµελά 417
Δήλωση του πρώην Πρωθυπουργού της Ελλάδας Γιώργου Παπανδρέου 418
Δηλώσεις για την Πρώτη Θεία Λειτουργία 419
Δηλώσεις προσκυνητών 424
Δηλώσεις Ελλήνων της διασποράς 426
ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΣΟΥΜΕΛΑ 2010-2015 430
ΠΩΣ ΕΙΔΕ Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ ΣΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΟΝΤΟ 433
Η ΕΠΑΝΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΣΟΥΜΕΛΑ ΤΟ 2020, 2021 ΚΑΙ 2022 440
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ ΣΤΙΣ 15-8-2023 443
Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ ΣΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΟΝΤΟ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ 445
Ανακαλύφθηκε πέρασµα που οδηγεί σε ξεχασµένο για 100 χρόνια παρεκκλήσιο 448
Όλα όσα αντίκρισαν οι Τούρκοι στο παρεκκλήσι που βρέθηκε στην Παναγία Σουµελά 449
Η θαυµατουργή Εικόνα της Παναγίας Σουµελά στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας 451
Η θαυµατουργή Εικόνα της Παναγίας Σουµελά στη Νυρεµβέργη της Γερµανίας 451
Η Εικόνα της Παναγίας Σουµελά στο Βουκουρέστι της Ρουµανίας, Οκτώβριος 2023 452
Η θαυµατουργή Εικόνα της Παναγίας Σουµελά στη Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις και χωριά 453
Πρωτοβουλίες συµπατριωτών στο εξωτερικό για την ανέγερση, στις χώρες που δραστηριοποιούνται, ιδρυµάτων και ναών στο όνοµα της Παναγίας Σουµελά 458
ΕΠΙΛΟΓΟΣ 467
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 483
Βιογραφικό Στέφανου Π. Τανιµανίδη 493
